Van Dr. Jörn Noetzel

Polymerisatielampen behoren al geruime tijd tot de basisuitrusting van tandheelkundige praktijken. Ze worden dagelijks gebruikt en voor verschillende toepassingen, bijv. voor polymerisatie van composietvullingen, adhesieve bevestiging van volledig keramische restauraties, infiltratie van initiële cariës, uitharding van vloeibare cofferdammen of bevestiging van brackets bij orthodontische behandelingen. Het is dus belangrijk dat tandartsen over een betrouwbaar, goed werkend product beschikken. In dit gebruikersverslag vertellen we over onze tien jaar ervaring met twee VALO^TM-ledpolymerisatielampen.

Inleiding

Vroeger gebruikten we halogeen- en plasmalampen, maar sinds een aantal jaren zijn er producten van verschillende fabrikanten verkrijgbaar die gebruikmaken van ledtechnologie als lichtbron (‘led’ staat voor ‘light-emitting diode’). Sinds 2009 is ook Ultradent Products (Keulen, Duitsland) actief op deze markt, met de VALO-ledpolymerisatielamp. Aanvankelijk was het product maar in één versie verkrijgbaar, met een snoer en netvoeding. In 2011 werd de snoerloze VALO Cordless geïntroduceerd. Deze polymerisatielamp beschikt over dezelfde prestaties en programmeeropties en is uitgerust met twee lithium-ionbatterijen. In 2016 kwam daar als laatste in de reeks de VALO Grand bij, met een 50% grotere lens (de VALO Grand was in eerste instantie verkrijgbaar als snoerloze versie, maar sinds 2019 ook met snoer).

Technische beschrijving en eigenschappen

Toen we deze praktijk in 2010 overnamen, hebben we er goed over nagedacht welke polymerisatielamp we zouden kiezen. We hadden voorkeur voor een lamp met leds als lichtbron, vooral vanwege de lagere warmteproductie en de langere levensduur. De keuze voor de VALO was snel gemaakt. Hij was toen zoals gezegd alleen verkrijgbaar met snoer. Maar als we vandaag opnieuw moesten kiezen, zouden we waarschijnlijk weer voor dezelfde lamp gaan. Niemand in onze praktijk vindt het snoer namelijk lastig, en we gebruiken de lamp dagelijks. De lamp heeft een relatief slank model en is daardoor licht en heel flexibel. Bovendien is de variant met snoer het lichtst, omdat er geen batterijen in zitten. Hij weegt maar 115 g (ter vergelijking: de VALO Cordless weegt 170 g) en dankzij het slanke ontwerp ligt hij bijna net zo gemakkelijk in de hand als een vulpen. Bovendien hoeven we er bij de versie met snoer niet op te letten dat hij op tijd opgeladen moet worden. De genoemde voordelen zijn natuurlijk wel een beetje subjectief, want andere behandelaars geven misschien de voorkeur aan snoerloze apparatuur.

We kozen ook voor deze lamp vanwege zijn platte kop (11,4 mm hoog). De kop is zo plat, omdat er geen lichtgeleider is gebruikt en de leds direct in de kop zijn ingebouwd. We kunnen moeilijk toegankelijke gebieden in de mond, zoals de achterste molaren, dus goed uitharden. Omdat de stralingshoek van de lichtbundel 85° bedraagt, kunnen we zelfs het cervicale gedeelte van de mesiale approximale box van een posterieure caviteit goed bereiken als we de polymerisatielamp op de juiste manier positioneren, ook als we een sectionele matrixband gebruiken (afb. 1). Bij polymerisatielampen met een lichtgeleider is de hoek vaak maar ongeveer 60°, wat zeker in combinatie met de grotere hoogte van de kop problemen kan opleveren.

Afb. 1: Het slanke ontwerp en de platte lampkop maken zelfs een goede polymerisatie van de achterste molaren mogelijk.

Een ander belangrijk argument voor ons was de breedbandtechnologie van de VALO. Vroeger was het bij sommige ledpolymerisatielampen belangrijk om ze kritisch te bekijken, omdat ze maar een beperkt golflengtespectrum hadden. De VALO heeft maar liefst vier leds die samen een spectrum van 385 tot 515 nm omvatten (conform ISO 10650:2018). Hiermee kunnen alle tandheelkundige foto-initiatoren gemakkelijk worden geactiveerd en alle momenteel verkrijgbare composieten worden uitgehard. De VALO is het meest effectief in het spectrum van 385 tot 415 nm (onderste golflengteband), van 420 tot 450 nm (middelste golflengteband) en van 440 tot 515 nm (bovenste golflengteband, afb. 2). Enkele voorbeelden van veelgebruikte initiatoren en hun maximale lichtabsorptie zijn: kamferchinon (λ_max = 468 nm), difenyl-(2,4,6-trimethylbenzoyl)-fosfineoxide (Lucirin® TPO, λ_max = 385 nm), 1-fenyl-1,2-propaandion (PPD, λ_max = 393 nm), Irgacure® 819 (λ_max = 397 nm), Ge-3 (Ivocerin®, λ_max = 408 nm).

Afb. 2: Effectief golflengtebereik voor het uitharden van composieten (Ultradent Products 2009).

De VALO heeft geen ventilator nodig, wat heel prettig is bij de dagelijks werkzaamheden in de praktijk, omdat de VALO geen geluid maakt. De behuizing van de VALO, waar de ledchip is ingeperst, heeft een groot oppervlak, is gemaakt van massief aluminium en gefreesd uit een stuk. Dit zorgt voor een goede warmtegeleiding naar buiten toe. Het principe hiervan is vergelijkbaar met dat van de koelvinnen van elektronische apparatuur. In de dagelijkse klinische praktijk merk je hier helemaal niets van als je hem vasthoudt. Dankzij dit systeem heeft de VALO geen ventilatiesleuven en is dus geheel afgesloten. Dat is een groot hygiënisch voordeel. We kunnen deze polymerisatielamp daardoor na elk gebruik gemakkelijk en goed desinfecteren met een doek. Daarnaast gebruiken we in onze praktijk voor iedere patiënt een VALO-beschermhuls (een wegwerpbeschermhuls van transparante folie). Dit zorgt voor een nog hogere hygiënestandaard en beschermt de lamp bovendien tegen beschadigingen en vervuiling (afb. 3 en 4).

Afb. 3: Na meer dan tien jaar dagelijks gebruik en consequente wisdesinfectie na iedere behandeling, zien beide polymerisatielampen er nog steeds perfect uit. De bovenste VALO-polymerisatielamp is gehuld in een beschermhuls.

Afb. 4: Beschermhulzen zijn verkrijgbaar in verpakkingen van 500 stuks.

Testresultaten en ervaringen

Voor dit gebruikersverslag hebben we een inschatting gemaakt van de gebruiksduur van onze VALO’s aan de hand van de gebruiksgegevens uit onze praktijksoftware. We hebben beide polymerisatielampen vrijwel uitsluitend gebruikt in de standaardstand (1.000 mW/cm²), gedurende maximaal 20 seconden. Deze bedrijfsmodus werd wel tot zes keer achter elkaar geactiveerd (zonder noemenswaardige pauze tussendoor), bijvoorbeeld voor het uitharden van composieten voor inlays en (gedeeltelijke) kronen. Vullingen werden laagsgewijs belicht en uitgehard.

Aan de andere kant duurde het uitharden van adhesiefsystemen of van vloeibare cofferdammen voor extra verzegeling na het aanbrengen van elastische bandjes vaak maar 10 tot 15 seconden. We hielden rekening met deze variabele factoren en stelden vast dat polymerisatielamp 1 vanaf juni 2010 tot juli 2020 in totaal ongeveer 744 uur lang is gebruikt en polymerisatielamp 2 ongeveer 658 uur.

In juli 2020 hebben we deze twee polymerisatielampen naar Ultradent Products opgestuurd waar ze uitgebreid werden getest. De metingen daar werden gedaan met behulp van het MARC®-systeem (BlueLight Analytics®). Dit is een wetenschappelijk erkende testmethode voor het meten van de lichtintensiteit (of vanuit natuurwetenschappelijk oogpunt moeten we eigenlijk zeggen: de stralingssterkte) en de golflengte van polymerisatielampen. Deze methode is geschikt voor theoretisch laboratoriumonderzoek en voor het simuleren van klinische situaties. Juist voor die laatste toepassing is deze methode zeer geschikt, omdat de intensiteit wordt gemeten op de plaats waar die nodig is in de caviteit. Dit geldt voor anterieure en posterieure caviteiten. Bij dit onderzoek lag de lichtintensiteit van beide lampen deels ruim boven de doelwaarde, zelfs nadat ze tien jaar lang dagelijks waren gebruikt. Alleen polymerisatielamp nr. 1 haalde de doelwaarde van 3.200 mW/cm² op 6,9% na niet bij gebruik in de Xtra Power-stand (tabel 1).

Tabel 1: Testresultaten (gemiddelden) van de lichtintensiteit van beide polymerisatielampen in juli 2020

Het golflengtespectrum is geanalyseerd in alle drie de standen. De stralingssterkte werd daarbij afhankelijk van de golflengte gemeten. Dit resulteerde in een diagram met verschillende curven. De meting vond twee seconden na het inschakelen van de polymerisatielamp plaats. Ook bij deze test bleken de resultaten van beide polymerisatielampen boven de doelwaarden te liggen (afb. 5 en 6).

Afb. 5: Testcurve van polymerisatielamp nr. 1; stralingssterkte afhankelijk van de golflengte (rood: Xtra Power-stand, blauw: High Power-stand, groen: Standard Power-stand).

Afb. 6: De stralingssterkten van polymerisatielamp nr. 2 waren iets hoger dan die van polymerisatielamp nr. 1.

In 2019 ging het snoer van een van de VALO-lampen kapot en moest worden vervangen. Deze beschadiging kwam waarschijnlijk doordat er per ongeluk meerdere keren over het snoer was gerold met een stoel. Bij de snoerloze variant had zich dit probleem natuurlijk niet voorgedaan. Aan de polymerisatielampen zijn verder geen reparaties uitgevoerd, omdat zich geen enkel storing heeft voorgedaan. De robuuste, gemakkelijk te onderhouden behuizingen van aluminium bevatten vrijwel geen gebruikssporen (afb. 3).

Conclusie

De twee VALO-ledpolymerisatielampen die we meer dan tien jaar lang hebben gebruikt in onze praktijk, werkten tot nu toe nog altijd foutloos. Het technisch onderzoek naar de prestaties na deze gebruiksperiode bevestigde dat beide lampen goed werken. Dankzij het slanke ontwerp, het lichte gewicht, de platte lampkop, de lichtemissie in een vrijwel rechte hoek en de stevige, volledig afgesloten en daardoor gemakkelijk te reinigen behuizing, zijn de polymerisatielampen ideaal voor dagelijks gebruik. Door deze eigenschappen en niet te vergeten zijn mooie ontwerp heeft de VALO-ledpolymerisatielamp bij ons een uitstekende totaalindruk achtergelaten.

Woord van dank

Ik bedank Ultradent Products voor het gratis testen van onze twee polymerisatielampen. Ook wil ik Sven Kirch, directeur van Jan Langner GmbH (Schwäbisch Gmünd, Duitsland) bedanken voor het beschikbaar stellen van foto’s (afb. 3 en 4).

Over de auteur

• 1994-1999 studie tandheelkunde aan de Charité, het academisch ziekenhuis van de Humboldt-universiteit (Berlijn, Duitsland)
• 2000-2001 Assistent-tandarts in opleiding bij een tandheelkundige privékliniek (Berlijn, Duitsland)
• 2001-2010 Onderzoeksmedewerker aan de Charité, afdeling gebitsbehoud en parodontologie (Berlijn, Duitsland)
• 2010 Vestiging van eigen praktijk (Mutlangen, Duitsland)
• 2010 Benoeming tot tandarts-endodontoloog van de DGZ (Duitse maatschappij tot gebitsbehoud) en daarna van de DGET (Duitse vereniging voor endodontie en traumatologie)
• Tal van lezingen en presentaties tijdens Duitse en internationale tandheelkundige en wetenschappelijke congressen, ongeveer 200 lezingen en colleges voor studenten, meer dan 40 publicaties in Duitse en internationale tijdschriften
• Winnaar van verschillende onderscheidingen, waaronder
  • 2005 en 2010: de jaarlijkse ‘Jahresbestpreis’ van de Duitse vereniging voor gebitsbehoud (DGZ)
  • 2009: Robert Frank Award
  • 2011: universiteitsprijs voor endodontische casuïstiek
  • 2019: onderscheiding door het Duitse keurmerk Praxis Plus
  • Jaarlijks, sinds 2012: Toptandarts (door het Duitse tijdschrift: FOCUS-Gesundheit)

Contact

Dr. Jörn Noetzel

Zahnarztpraxis Gerner & Noetzel

Schillerstr. 5, D-73557 Mutlangen

Telefoonnummer: +49 7171-71239

Fax: +49 7171-77453

E-mail info@gernernoetzel.de

www.gernernoetzel.de